بانو علویه همایونی

زینت السادات علویه همایونی، متخلص به “علویه همایونی” و مشهور به بانو همایونی، در سال ۱۲۹۶ هجری شمسی در خانواده ای که از سادات حسینی بودند، در اصفهان متولد شد. پدرش سید رحیم همایونی و مادرش سلطان‌آغا همایونی بود.

ایشان دومین بانوی مجتهده اصفهانی و از شاگردان ویژۀ و برجسته بانو امین اصفهانی است.

تحصيل

زینت‌السادات همایونی تحصیلات ابتدایی را در منزل نزد مادر آغاز کرد و ضمن تحصیل خانگی، هنرهای زنانۀ متداول در زمان خود را نیز فرا‌گرفت.

در سال ۱۳۱۳ به شاگردی بانو امین پرداخت. او به جز تحصیل نزد بانو امین، ادبیات عرب و منطق را نزد حیدر علی محقق خواند. مدتی نیز نزد صدر کوپایی منطق و شرح منظومه ملاهادی سبزواری و کتاب مغنی و معالم و شرح لمعه خواند. او مدتی نیز نزد آیت‌الله نورالدین اشنی (قودجان) اسفار اربعه ملاصدرا را خواند.

بانو امین و سلطان‌آغا از دوستان نزدیک یکدیگر بودند، به همین جهت زینت‌السادات از شاگردان ویژۀ بانو امین شد. او اولین شاگرد بانو امین بود و پنجاه سال شاگردی بانو امین را کرد.

از زبان بانو همایونی:

وقتی مادرم مرا برای فراگیری علوم دینی و ادامه تحصیل، به خدمت بانو بردند، تجلیات وجود او را درک کردم و چنان محو جمال و عاشق دیدارش بودم که تمام فامیل و دوستان را رها کردم و فقط نشاطم را در رفتن خدمت ایشان می یافتم و در عشق دیدار جمالش هر روز در حالی که اشک می‌ریختم به حضورش شرفیاب می‌شدم.

ایشان درباره ادامه تحصیل و کار خود چنین می فرمایند:

سال ۱۳۴۲ که همسرم مرحوم فیض فوت شدند، به لحاظ اینکه مسئولیت خانه‌داری برایم سبک شده بود به فکر افتادم امتحان تربیت مدرس بدهم. به تهران رفتم و علی‌رغم تفکر آن زمان که خانم‌ها در دروس طلبگی وارد نمی‌شدند اول زنی بودم که در امتحان مدرسی داوطلب و با معدل خوب قبول شدم و در سال ۴۳ هم در آزمون الهیات دانشگاه شرکت کردم و وارد دانشگاه الهیات شدم و در حین ادامۀ تحصیل در دانشگاه ذهنم خلاق شد بر این‌که چرا خانم‌ها چنین دانشگاهی نداشته باشند (دانشگاه تربیت مدرس) به اصفهان آمدم و پیشنهاد کانون علمی را به حاج خانم امین دادم… لذا با امتیاز علمی ایشان در سال ۱۳۴۴ مکتب فاطمه(س) را تأسیس کردم.

دستور خرید خانه ای به عنوان محل مدرسه از جانب بانو امین صادر شد و امورات مربوط به آن به وکیل بانو امین، میرزا علی خان تابش و عروس‌ بانو امین، فروغ‌السادات سپرده شد. این گونه دبیرستان دخترانۀ امین و مکتب فاطمه (س) در سال تحصیلی ۴۵-۱۳۴۴ تأسیس شدند. پس از آن بانو امین تمام امور مربوط به مکتب را به بانو همایونی واگذار کرد. او نیز با الهام از برنامۀ درسی دانشکده الهیات دانشگاه تهران، برای مکتب فاطمه برنامۀ درسی نوشت. اساتید آن هم از میان شاگردان بانو امین انتخاب شدند و کار اولین حوزۀ علیمۀ بانوان با عنوان مکتب فاطمه با ۶۰ نفر بانویی که شوق آموختن علوم دینی داشتند، آغاز شد.

مطالب درسی مکتب در زمینۀ ادبیات عرب عبارت بودند از صرف و نحو و قرآن و دیگر مقدمات عربی؛ و در زمینۀ فارسی، املا و انشا، قرائت و دستور زبان فارسی؛ به ضمیمۀ زبان انگلیسی و تفسیر و اصول عقاید که خود بانو همایونی تدریس می‌کرد. بانو امین هم در مکتب تفسیر قرآن می‌گفتند.

خصوصیات اخلاقی بانو همایونی

ایشان در تمام کارهای خویش نظم و مدیریت خاصی دارشتند که نشأت گرفته از حکمت ایشان بود.

حکمت یا عقل معاش که به وسیله آن نیک‌اندیشی و حس تدبیر در امور دنیایی حاصل می‌شود، به گونه‌ای که شخص در تدبیر امور منزل حکیمانه عمل می‌کند و بهترین شیوه برخورد و نهایت ظرافت و مدیریت را با دیگران بکار می‌برد. عشق و علاقه‌ای که به آموختن داشتند باعث شد به خاطر علم مشکلاتی را تحمل کنند.

از دیگر خصوصیات بارز ایشان انقلابی گری و ولایت پذیری ایشان بود. ایشان از همان ابتدا همراه نظام و امام همچون استاد خویش بانو امین مسائل مملکتی را با بصیرت کامل پی گیری می کردند و از عاشقان ولی فقیه زمان خود مقام معظم رهبری بودند.

بانو همایونی نسبت به مسائل مملکت و اموری که در آن می‌گذرد حساس بودند و با دقت نظر در اخبار مملکتی با خواندن مجلات و روزنامه‌ها و گوش دادن به اخبار رادیو و تلویزیون مسائل جاری مملکت را مورد توجه قرار می‌دادند و در حد توان از ناموس و هویت هموطنان و همنوعان خود دفاع می‌کردند.

ایشان در سال 1388 به عنوان چهره ماندگار شناخته شدند.

آثار

• ترجمۀ اربعین‌الهاشمیه اثر بانو امین
• زن مظهر خلاقیت‌الله
• ترجمۀ بخشی از اسرار‌الآیات ملاصدرا
• عشق ذوی القربی دربارۀ حضرت زهرا(س)
• نسیم ولایت دربارۀ حضرت علی(ع)
• زندگانی بانوی ایرانی دربارۀ بانو امین
• سفرنامه علویه همایونی که زندگینامه خودنوشت است.

تلاش برای ارتقای فکری و علمی بانوان

بانو همایونی در جهت رشد فكری بانوان و جوانان و رفع موانع آن، نهايت سعی خود را کرده وبرای ارتقای سطح علمی خواهران در حوزه‌ها و رسيدن به درجه اجتهاد و قدرت استنباط در امور فقهی مربوط به خودشان به علما و مسئولان مربوط نامه می‌فرستادند و درخواست می‌كردند كه زمينه رشد علمی را برای آنان فراهم كنند. برای حقوق تضييع شده بانوان به علما نامه می‌نوشتند تا آن حضرات با تجديد نظر و فتوا از حقوق آنان دفاع كنند.

توصیه‌ بانو همایونی به بانوان

توصیه ی من به خواهران ایمانی این است که اوقات فراغت خود را در شناخت ویژگی های زن مصرف کنند و در این زمینه به طور جدی، قدمی بردارند و تحقیقی داشته باشند و در این خصوص از قرآن مجید و تفاسیر دانشمندان، استمداد نمایند. و بدانند که بی اعتنایی به این موضوع، موجب بیگانگی از خویش و واماندگی در گمراهی و ذلّت جماعت نسوان است.
و با اعمال و رفتار و خلوص نیّت خود، دیگران را آگاه سازند که این است شیوه ی امر به معروف و نهی از منکر و رشته های علوم را از زن خالی نگذارند و مخصوصاً رشته های علوم دینی و الهی را و به هر زحمتی هست خود را به مرتبه ی عالی آن برسانند و منافاتی هم با بچه داری ندارد؛ زیرا زمان تحصیل علم«من المهد الی اللحد» است و زمان بچه داری زمانی محدود، تا از این راه خدمتی به صنف خود کرده باشند و حرکتی در جامعه ی زنان به وجود آید، حرکت انسانی، ایمانی، اخلاقی، آگاهی و عرفانی که: (… اِنَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِاَنفُسِهِم…)؛«تا اخلاق و اوصاف باطنی جماعتی تغییر نکند، خدا وضع آنان را تغییر نمی دهد».

درگذشت

بانو همایونی در ۱۰ تیر ۱۳۹۵ شمسی در سن ۹۹ سالگی، دعوت حق را لبیک گفت و در امامزاده ابراهیم اصفهان به خاک سپرده شد.