کم خونی بارداری و درمان آن

کم خونی به شرایطی گفته می‌شود که در آن، بدن نمی‌تواند تعداد گلبول‌های قرمز کافی بسازد که برای حمل اکسیژن به سلول‌های مختلف ، لازم است. وقتی مقدار آهن در بدن ناکافی باشد، گلبول‌های قرمز خون نمی‌توانند اکسیژن را به بافت‌های مختلف حمل کنند.

کم خونی بارداری

در دوران بـارداری، نيـاز بدن به آهن به نحو شـگرفی افزايش می يابد. آهن برای تشكيل هموگلوبين (پروتئين موجود در گلبولهاي قرمز كه اكسيژن را به ساير سلولها مي برد) ضروری است. در این دوران، ميزان خون بدن، رفته رفته تا 50% حد طبيعی افزايش می يابد. برای اينكه هموگلوبين كافی برای اين ميزان حجم خون، ساخته شود آهن اضافی لازم است.

اگرچه کم خونی خفیف در دوران بارداری به دلیل افزایش حجم خون، طبیعی است؛ اما کم خونی شدید، مادر و جنین را در معرض خطر قرار داده و ریسک زایمان پیش از موعد و تولد با وزن کم را افزایش می‌دهد.

در یک مطالعه بر روی خانم های باردار، متوجه شدند که بروز کم خونی در سه ماهه اول و یا دوم بارداری، احتمال زایمان زودرس و تولد نوزاد کم وزن را بیشتر می کند. حتی اگر زایمان در پایان 9 ماهه بارداری هم باشد وزن زمان تولد کمتر از نوزادی است که مادرش کم خونی نداشته است.

احتمال ايجاد كم خونی در شريطی نظير تهوع و استفراغ صبحگاهی، پشت سر گذاشتن دو يا سه بارداری بدون فاصله، بارداری چند قلو، مصرف غذاهای فاقد آهن كافی، و خونريزی زياد قاعدگی قبل از بارداری، افزايش می يابد.

به همين علت است كه ميزان آهن مورد نياز شما از 18 ميلی گرم در روز بالا رفته به 27 ميلی گرم در روز می رسد و از آنجايی كه تأمين اين ميزان آهن از طريق رژيم غذايی مشكل است. متخصصين توصيه می كنند كه خانم های باردار روزانه 30 ميلی گرم عنصر آهن به عنوان دوز پيشگيری كننده دريافت دارند. بسياری از مكمل های دوران بارداری حاوی اين ميزان آهن هستند.

علائم کم خونی

كم خونی ممكن است بدون علامت باشد بخصوص در موارد خفيف. برخی علائم كم خونی عبارتند از:

• خستگی
• تب
• سرگيجه
• رنگ پريدگی(بخصوص در ناخن ها، سطح درونی پلك ها و لب ها)
• تشدید ضربان قلب و تپش قلب
• تنگی نفس
• اختلال در تمركز

بعضی از مطالعات نشان داده اند كه بين كم خونی فقر آهن شديد و تمايل زياد برای خوردن مواد غير خوراكی نظير يخ، كاغذ و يا گِل (حالتی كه به نام ويار خوانده می شود) ارتباط شديدی وجود دارد. اگر چنين وياری داريد، آنرا نديده نگيريد و حتماَ به پزشك اطلاع دهيد.

درمان کم خونی

اگر آزمايش نشان دهد كه شما كم خون هستيد پزشك برايتان روازنه مكمل محتوای 60 تا 120 ميلی گرم آهن و يا حتی بيشتر تجويز می كند. برای آنكه آهن بهتر در روده جذب شود، آهن را با شكم خالی بخوريد و ميزان كافی آب يا آب پرتقال بنوشيد (ويتامين C جذب آهن را تشديد می كند) ولی همراه قرص محتوای آهن شير ننوشيد. (كلسيم از جذب آهن جلو گيری می كند).

دقت كنيد كه اين دوز مربوط به عنصر آهن يا آهن خالص است. بعضی از مكمل ها به جای عنصر آهن يا علاوه بر آن ميزان “سولفات آهن” موجود را می نويسند (يكی از املاح آهن). مكملی كه محتوی 324 ميلی گرم سولفات آهن باشد حدود 60 ميلی گرم آهن در اختيار بدن شما قرار می دهد. بعضی ديگر محتوی گلوكونات آهن هستند كه مصرف 300 ميلی گرم آن به جذب 34 ميلی گرم آهن می انجامد.

توصیه می شود برای پیشگیری از کم خونی:

ويتامين های دوران بارداری را به طور منظم، مصرف كنيد. برای پیشگیری از كم خونی فقر آهن در دوران بارداری، مصرف منظم و روزانه مكمل آهن از شروع هفته شانزدهم بارداری تا ۳ ماه پس از زایمان توصیه می شود.

از یک رژيم غذايی سالم كه شامل مقادير زياد مواد غنی از آهن باشد، پيروی كنيد. گوشت قرمز بهترين منبع است. البته خوراك مرغ و ساير گوشت ها و حتي صدف دريايی نيز سرشار از آن است.

برای برطرف ساختن نياز خود به آهن، از جگر استفاده نكنيد. در دوران بارداری بايد از مصرف جگر خودداری كرد. زيرا حاوی ويتامين A در حدی زيان آور است كه منجر به ناهنجاری های مادرزادی می شود.

غذاهای غير گوشتی حاوی آهن، مصرف کنید. از جمله این غذاها: كشمش، خرما، آلو، انجير، زردآلو، سيب‌زمينی (با پوست)، كلم بروكلی، چغندر، سبزيجات دارای برگ های سبز، نانهای سبوس دار، شير قند سياه و غلات غنی شده با آهن.

به خاطر داشته باشيد كه آهن موجود در منابع حيوانی (آهن به صورت Heme) خيلی راحت تر از آهن موجود در منابع غير حيوانی جذب می شوند.

توجه:

به هنگام مصرف مکمل‌های آهن، از مواد حاوی کلسیم استفاده نکنید.

از مصرف بیش از حد قهوه و چای در دوران بارداری خودداری نمایید.

بعضی خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها با جذب آهن در بدن تداخل دارند؛ از جمله چای، قهوه، نسکافه و لبنیات. بنابراین بهتر است این مواد غذایی را همزمان با قرص آهن یا وعده غذایی آهن دارتان استفاده نکنید.

ریسک ابتلا به کم خونی فقر آهن در بارداری، از هفته 20 به بعد بیشتر می‌شود؛ زیرا میزان آهنی که با قطع عادت ماهانه در بدن ذخیره شده، کاهش پیدا می‌کند و همزمان با تسریع رشد جنین، ساخت گلبول‌های قرمز نیز بیشتر می‌شود.