بانو امین اصفهانی
سیده نصرت‌بیگم امین معروف به بانو امین از عالمان و عارفان زن شیعه اهل ایران است. ایشان در سال ۱۲۶۵ه.ش در اصفهان متولد شد. پدرش حاج سید محمدعلی امینالتجار اصفهانی، فردی مومن و سخاوتمند و مادرشان بانویی بسیار شریف، متعبد و خیرخواه بود.
ایشان از چهار سالگی به فراگرفتن قرآن و از یازده سالگی به تحصیل زبان عربی پرداخت. با اینکه در پانزده سالگی ازدواج کرد، هرگز همسرداری و تربیت فرزندان، او را از تحصیل علم بازنداشت. در بیست سالگی به تحصیل فقه و اصول، تفسیر و علم حدیث پرداخت، بزودی به حکمت و فلسفه و درپی آن به عرفان روی آورد. علی‌رغم تمام مشکلاتی که در آن دوران برای تحصیل بانوان متدیّن وجود داشت، در چهل سالگی به دنبال سال‌ها تلاش شبانه‌روزی به اخذ درجه اجتهاد نائل آمد.
این بانوی مجتهد، نه تنها در مسائل علمی و عملی بلكه در توجه به نیازهای جامعه نیز بسیار دقیق بود، طوری كه اخلاق و رفتارش در شاگردانش تاثیر عمیقی داشت. وی دانشگاهی در اصفهان به نام پر بركت «مكتب فاطمیه» تاسیس نمود كه تشنگان علم و دانش از آن سیراب می‌گشتند.
علما و افراد بسیاری از كشورهای اسلامی برای ملاقات و گفتگو نزد ایشان می‌آمدند. علمای معاصر از جمله آیت الله مرعشی نجفی، علامه آیت الله سیدمحمدحسین طباطبایی، استاد محمدتقی جعفری و اساتید حوزه و دانشگاه نیز، با ایشان ارتباط علمی داشتند.
اساتید
- شیخ ابوالقاسم زفره‌ای
- حسین نظام الدین کچویی
- سید ابوالقاسم دهکردی
- میرزا علی آقا شیرازی
- میرزا علی اصغر شریف
- میر سید علی نجف آبادی
شاگردان
- زینت السادات علویه همایونی
- عفت الزمان امین
- بتول غازی
- بتول عسکری
- ربابه الهی
- زهرا چوب چینی
- صدیقه حکیمیان
- فخرالسادات قلمکاریان
- محبوبه گلستانیان
- بدرالسادات مدرس خاتون آبادی
ابتلائات و آزمایش‌هایی كه خداوند كریم برای صیقلی شدن و خالص گردیدن روح مطهر این بنده مقربش نمود، مسئله از دست رفتن فرزندان ایشان بوده است. چنان كه هشت فرزندش به علل مختلف از قبیل بیماری و… از دست رفتند و تنها یك پسر برایش باقی ماند. این مصائب نتوانست خللی در عزم و اراده این یگانه بانوی مجتهده و عارف به وجود آورد.
بانو امین در توصیف حالات خود می فرماید: “بعد از گذشتن زمان طفولیت و کودکی، همواره قلبم را متعلق و متوجه به شیء و امر ناشناخته (خداوند متعال) می دیدم و نفسم را طالب ادراک و فهم آن می دیدم لکن نمی دانستم حقیقت آن چیست و راه وصول و رسیدن به آن چگونه می باشد تا اینکه عطا کرد پروردگارم مرا و چشمم را به نور توحید روشن گردانید و بر قلبم درهای اشراقات الهی گش بانو امین پس از آن كه صرف، نحو، بلاغت، تفسیر، حدیث، فقه، اصول و فلسفه را آموخت، به مطالعات خود در سطوح عالیه ادامه داد تا به درجه اجتهاد رسید. جدیت وی در امر تحصیل به حدی بود كه می‌فرمود: «هیچ چیز نمی‌تواند كلاس درس را تعطیل كند، حتی مرگ فرزند.
استاد دانشمند مرحوم آیة الله محمدتقی جعفری مقام علمی این بانو را این چنین توصیف نموده است:
با توجه به آثار قلمی كه از این خانم در دسترس ما قرار گرفته، به طور قطع می‌توان ایشان را از علمای برجسته عالم تشیع معرفی نمود، و روش علمی ایشان هم كاملاً قابل مقایسه با سایر دانشمندان بوده، بلكه با نظر به مقام عالی روحی، باید ایشان را در گروه نخبه‌ای از دانشمندان به شمار آورد كه به اضافه فراگرفتن دانش به تولد جدید در زندگی نایل می‌شوند.
از زبان شاگردان بانو امین:
با وجود اینکه ایشان از لحاظ اجتماعی موقعیت بالایی داشت و فرزند یکی از ثروتمندترین تجار زمان بود ولی زندگی مجللی نداشت، خانه‌شان پس از سال‌ها بدون تغییر مانده بود و حتی یک گلدان تزیینی در منزل وی وجود نداشت، با وجود تمکن مالی به ظواهر بی‌توجه بود؛ تواضعش چنان زبانزد شده بود که در کتب خود اسمی از خودش نمی‌آورد و عنوان ذریه‌ای از ذرایع بتول را برای خود برگزیده بود.
در تنظیم وقت، ابتكاری عجیب داشتند و چنان اوقات خود را تنظیم می‌كردند كه به تمام كارهایشان می‌رسیدند، گویا خداوند به وقت ایشان هم، بركت داده بود. هرگز از حوادث نمی‌ترسیدند و در كارها به خدا توكل می‌كردند و از میهمانان با خوشرویی و سادگی پذیرایی می‌كردند. می‌خواستند جوانان را بدون اجبار و با منطق، جذب اسلام كنند.
ایشان در عین تواضع و سادگی، دارای جاذبه معنوی و ابهت خاصی بود. كتاب “روش خوشبختی” را به زبان ساده و شیرین و دلپذیر به عنوان زیربنای معتقدات اخلاقی، تدریس می‌نمود، تمام زندگیش در امر تعلیم و تربیت و تحقیق و تالیف و حفظ مكتب، خلاصه شده بود. از جمله ابعاد شخصیت این بزرگوار، دیانت و اعتماد به نفس بود و به همین دلیل است كه پرورش یافتگان او از این فضایل معنوی بهره‌مند می‌شدند. دانش را ره‌گشای حیات بشر می‌دانست و عقیده داشت كه باید از گنجینه‌های گرانقدر بشر استفاده نمود. عشق و علاقه او به قرآن كریم در قالب زبان و بیان نمی‌گنجد و تفاسیر مخزن العرفانش در پانزده مجلد،خود دلیل این اشتیاق است.
ایشان روی تحصیلات بالا تاكید داشتند. می‌فرمودند: علم با عمل، علم با تهذیب، علم با تزكیه. اگر علم بدون تزكیه شد، برای انسان غرور و حجاب می‌آورد، ممكن نیست كه انسان بتواند صعود كند، سقوط، حتمی و صد در صد است. می‌فرمودند: «نفس را تزكیه كنید كه بعثت انبیا به همین دلیل بوده است.»
ایشان به دلیل این كه اوقات زندگی‌شان به فراگیری درس و علم می‌گذشت، بیشتر در خانه بودند و كمتر از خانه خارج می‌شدند. ولی در ایامی كه لازم می‌دیدند كه باید دفاع صورت بگیرد و كاری انجام شود، از منزل خارج می‌شدند و به تدریس و راهنمایی بانوان می‌پرداختند.
بانو همواره به زنان توصیه می کرد تا دو صفت مذموم مکر و حسد را که در زنان بیشتر از مردان است از خود دور کنند.
بانو امین و انقلاب اسلامی
بانو امین، از شیفتگان و معتقدان به انقلاب اسلامی ایران و رهبری عظیم الشأن آن بود. در این مورد یكی از شاگردان ایشان آورده است: «در سال ۵۹ كه حاجیه خانم امین، اصلاً نمی‌توانستند از منزل خارج شوند، از طریق تلویزیون در جریان انقلاب قرار داشتند، زمانی كه امام(ره) از تلویزیون سوره حمد را تفسیر كردند، شیفته بیان و مطالب امام شده بودند. به همین علت، به مطالعه آثار امام پرداختند.
یکی از روحانیون اصفهان نفقل کرده‌است: «چند مرتبه که حضور حضرت امام خمینی مشرف شدم، ایشان جویای حالات و اشتغالات و سلامتی بانو مجتهده امین شدند و در مقابل به منزل حاجیه خانم امین که می‌رفتم، بانوی ایرانی مقید بودند، برای سلامتی حضرت امام و موفق شدن ایشان و پیشرفت در اهداف مقدس اسلام دعا کنند.» همچنین بانو امین دربارهٔ امام خمینی گفته بود: «معرفت امام بالاست و عرفان ایشان به حد اعلای خود رسیده‌است. اگر کسی خواست، خدای ناکرده تهمتی بزند یا توهینی بکند، از قول من بگویید که بد می‌بینی.
آثار و كتاب‌های بانو امین اصفهانی
- تفسیر قرآن مجید بهنام «مخزن العرفان»در ۱۵جلد.
- فحات الرحمانیه،به زبان عربی مشتمل بر ۹۶ عنوان.
- سیر و سلوككه در روش اولیا و طریق سیر سعدا است.
- معاد یا آخرین سیر بشر.
- روش خوشبختی و توصیه به خواهران دینی و ایمانی.
- اربعین هاشمیه به زبان عربی مشتمل بر مسایل و احكام.
- جامع الشتات به زبان عربی مشتمل به مسایل و احكام.
- اخلاق كه در بسیاری از محافل علمی و دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.
- مخزن اللئالی كه در فضایل حضرت علی بن ابیطالب(علیه‌السلام) است.
بانو امین در پاسخ سوالی در رابطه با این كه در عصر حاضر بهترینها برای زنان چیست، اینگونه پاسخ دادند:
در موقعیت امروز، آنچه برای زنان در درجه اول مورد اهمیت قرار دارد این است كه، با نفس و دمخواهی‌های خود در مورد زر و زیور و طرز لباس پوشیدن خود و به مدل‌های گوناگون درآمدن، مبارزه كنند.
با این كه این كار، مشكل به نظر می‌ر‌سد ولی در نتیجه به كمال معنوی، زودتر نایل می‌شوند. پس بهترین جهاد، حفظ پوشش زنان است.
بخشی از وصیت نامه
بانو مجتهده امین در بخشی از وصیت‌نامه خود درباره ی بیداری از خواب غفلت نوشته اند: “ای فرزند و خویشان و اقوام من، عمده غرض این جانب گنه‌کار توصیه به حق است . توصیه می کنم شما را که تقوا را شعار خود گردانید و از نافرمانی حق تعالی و تبعیت از هوای نفس خودداری کنید و بدانید راه پرخطری در پیش دارید. قدری از خواب غفلت بیدار شوید و خانه خود را از غیر خدا خالی گردانید و با تمام قوا روی خود را به طرف آن معبود یگانه بگردانید و حتی‌الامکان محبت غیرخدا را از دل بیرون کنید؛ زیرا که یگانه ملجأ و پناه دهنده ی ما اوست و قلب خود را از اوصاف و صفات نکوهیده تخلیه کنید و خود را به صفات نیکو آراسته گردانید.
رحلت
این حكیم الهی و عارف و مجتهد زمان، پس از یك عمر خدمت خالصانه و صادقانه، در بیست و سوم خردادماه ۱۳۶۲مطابق با اول ماه مبارك رمضان سال ۱۴۰۳ هـ . ق سر در نقاب خاك كشید و به جوار رحمت الهی شتافت. پیکرش در بقعه خانوادگی خاندان امین در تخت فولاد اصفهان، به خاک سپرده شد.
