روش های مراقبت از نوزاد
کوتاه کردن ناخن ها :
ناخن های کودک نرم تر و تا شونده اما با این حال بسیار تیز می باشد بنابراین برای جلوگیری از زخم کردن صورت خود و شما بایستی آن را کوتاه کنید . ناخن های نوزاد خیلی زود هم بلند می شود و ممکن است مجبور شوید هفته چند بار ناخن های او را کوتاه کنید .
مراقبت از محل قطع شدن بند ناف :
بند ناف نوزاد پس از تولد تا نزدیکی بدن و بدون درد بریده می شود . محل بریدگی بایستی تمیز و خشک نگه داشته شود و معمولا یک هفته یا بیشتر طول می کشد تا بند ناف به صورت کامل خشک شده و بیفتد . هنگام افتادن بند ناف ممکن است پوشک کمی خونی شود که طبیعی است اما بهتر است پوشک را زیر بند ناف ببندید تا مانع رسیدن هوا برای خشک شدن آن نشود همچنین که تا وقتی که بند ناف نیفتاده از حمام وان استفاده نکنید و لباس ها سرهمی به تن نوزاد نپوشانید . در هوای گرم بهتر آنست که تنها یک پوشک و یک تی شرت آزاد به نوزاد بپوشانید تا هوا جریان کافی داشته باشد و خشک شدن بند ناف تسریع شود.
حمام کردن :
پيش از حمام كردن فرزندتان وسایل مورد نیاز او را از قبل آماده كنيد. تغییر دما بین حمام و اتاق باعث بیماری نوزاد میشود پس از مناسب بودن حرارت آب مطمئن شوید و گرم و نه داغ بودن آب را با دست چک کنید و البته او را گرسنه يا با شکم پر به حمام نبرید. هفتهای دو تا سه بار شست و شو برای نوزاد کافی است، پس از استحمام روزانه پرهیز کنید و در صورت نیاز به شست و شوی بیشتر نوزاد را تنها با آب معمولی ولرم و بدون مواد شوینده حمام کنید . تا قبل از افتادن بند ناف نباید نوزاد را كاملا در آب فرو ببرید بلكه باید با استفاده از اسفنج مرطوب او را تمیز كنید. نوزاد را به صورت کامل زیر دوش نگیرید بلکه ابتدا سر و گردن را شسته و خشک کرده و با کلاه بپوشانید و سپس تنه و نهايتاً اندام ها را لخت كرده و بشوييد . تمیز كردن را از چشمها شروع كنید ، با یك حوله تمیز چشمهای نوزاد را پاك كنید. برای پاك كردن گوشها و بینی هم مانند چشم، فقط از آب ساده استفاده كنید. بقیه قسمتهای صورت را میتوانید با یك صابون ملایم بچه غیرمعطر پاك كنید. بعد از شستن صورت آن را به آرامی خشك كنید.
موقع شستن بدن نوزاد توجه خاصی به نواحی پشت گوشها، چینهای گردن، بازوها و ناحیه تناسلی او داشته باشید. قبل از لباس پوشاندن به نوزاد اطمینان حاصل كنید كه همه جای بدن او كاملا خشك شده است.
آغوشتان را باز کنید
سعی کنید تماس اول بین خود فرزندتان در اتاق زایمان انجام پذیرد به همین دلیل بهتر است زایمان طبیعی را در صورت امکان انتخاب کنید . همچنین کودک شما تا فاصله سی سانتی متری خود را می بیند و در واقع چشمان او نزدیک بین هستند و فقط هنگامی که او را در آغوش می گیرد صورت شما را می بیند . نوزادان به جز خواب و خوراك برای رشد بهتر به یك چیز دیگر هم نیاز دارند و آن آغوش مادر است نوزادانی كه به میزان كافی از توجه والدین بهرهمند نمیشوند و مادر با آنها ارتباط تماسی و چشمی برقرار نمیكند، دچار عقبماندگی رشدی میشوند . بنابراین تا جایی كه میتوانید نوزادتان را در آغوش بگیرید، با او ارتباط چشمی برقرار كرده و او را نوازش كنید . همه این كارها باعث میشود تا كوچولوی شما دنیا را جایی امنتر برای زندگی بداند.
شیر دادن را به تعویق نیندازید
قطعا شیر مادر بهترین تغذیه برای نوزاد است و اولین شیردهی در نیم ساعت اول بعد از تولد بهتر است از سینه مادر صورت گیرد . شیری که در اولین شیردهی از سینه مادر بیرون می آید ، مایع زرد رنگی است که پروتئین زیاد و چربی کمتری در مقایسه با شیرهای بعدی دارد و خوردنش می تواند نوزاد را در مقابل بسیاری از بیماری ها واکسینه کند .
قطره شیر افزا بخورید
مقدار شیر شما به تقاضای نوزادتان بستگی دارد بنابراین با افزایش دفعات شیردهی به افزایش آن کمک کنید اگر در این صورت افزایش نیافت با دستور پزشک از قطره یا قرص های شیر افزا استفاده نمایید .
با زیاد شیر دادن کلافه اش نکنید
بهتر است از تغذیه ساعتی و بدون توجه به میل نوزاد خودداری کنید و اجازه دهید هر زمان که نوزاد گرسنه است ، تغذیه شود مثلا در 2 ماه اول باید هر وقت نینی شیر میخواهد به او شیر بدهید یعنی تقریبا هر 2 ساعت یكبار. اگر نوزاد شما شیر خودتان را میخورد، هر بار اجازه دهید 10 تا 15 دقیقه از هر سینه شیر بخورد و اگر شیر خشك به او میدهید، هر بار بین 60 تا 120 سیسی برای او لازم است. همچنین موقع شیردهی تمام هاله قهوهای رنگ سینه در دهان نوزاد باشد ، این امر علاوه بر افزایش مقدار شیر شما از ترک و زخم سینهتان هم جلوگیری میکند.
نوزادان با هر بار شیر خوردن مقدار زیادی هوا بلع میكنند، بنابراین هر بار بعد از شیردهی باید حتما باد معده آنها را بگیرید. نوزاد را به حالت ایستاده نگهدارید و سر او را با دست خودتان حمایت كنید. سپس به آرامی پشت او را مالش دهید. صبر داشته باشید، برای اینكه بادگلو نوزاد را بگیرید گاهی لازم است تا 4 یا 5 دقیقه منتظر شوید .
روی زخم سینه شیر بمالید
اگر سینه شما زخم است بعد از شیردهی مقداری از شیر را روی آن بمالید یا طبق نظر پزشک از پمادهای مخصوصي که نیاز به شستوشو ندارد استفاده کنید.
ادویه را کنار بگذارید
در هفته های اول از خوردن غذاهای ادویه دار ، ماهی و پیاز خودداری نمایید زیرا حس بویایی با نوزاد متولد شده و بوی شما در این هفته ها خوشایندترین بو برای اوست و ممکن است در علاقه نوزادتان نسبت به شیر خوردن تاثیر بگذارد .
بالش استفاده نکنید
کودک زیر دو سال به بالش نیازی نداشته بنابراین در هفته اول نوزاد را به پشت و بدون بالش بخوابانید تا از سندروم مرگ ناگهانی نوزاد پیشگیری کنید . استفاده از تشک خیلی نرم برای نوزاد خطرناک است، پس از تشكهاي استاندارد و مخصوص تخت كمك بگيريد.
دمای خانه (حرارت اتاق نوزاد )
تغییر دما نسبت به رحم برای نوزاد خوشایند نیست بنابراین بهتر است دمای اتاق بین 25 تا 28 درجه سانتی گراد باشد و از قرار دادن نوزاد در دمای بالاتر و پوشاندن لباس زیاد خودداری کنید زیرا باعث از بین رفتن آب بدن و به خطر افتادن سلامتشان می شود .
جلوگیری از بوسیدن نوزاد
در هفته اول نوزاد بدنی حساس داشته و در برابر بیماری ها مقاومت کمتری دارد بنابراین هر چه ملاقات کمتری داشته باشد برای او بهتر است . همچنین از بوسیدن فرزندتان توسط دیگران جلوگیری کنید و تصور نکنید بوسيدن دست به جاي صورت نوزاد ، از انتقال بيماريها به او جلوگيري ميكند.
چک کردن مدوام پوشک نوزاد
قبل و بعد از دو بار تغذیه نوزاد، پوشکش را چک و در صورت دفع ادرار و مدفوع آن را تعویض کنید و هر بار پس از مدفوع ، او را بشوييد و خشک کنید . تا زمانی که نوزاد به یک ماهگی نرسیده است، از دستمال های پاک کننده بسته بندی شده ، محلول و پودر استفاده نکنید زیرا ممکن است پوست حساس او را تحریک کنند. به جای این دستمال ها از پنبه یا لیف حوله ای که با آب گرم مرطوب شده است و یک پارچه یا حوله خشک استفاده کنید . در صورت نیاز برای این که نوزاد را در شرایط آب و هوایی گرم و خشک تر نگه دارید، از پودر بچه استفاده کنید اما مواظب باشید پودر را نزدیک صورت او قرار ندهید ، تا آن را استنشاق نکند همچنین از پماد فقط در صورت وجود کهیر استفاده کنید . اگر پوشک او فقط خیس شده لازم نیست او را تمیز کنید اما اگر آن را کثیف کرده است، کاملاً تمیزش کنید و همیشه به دلایل بهداشتی از جلو به عقب و دور از اندام تناسلی پاک کنید.
دفع مدفوع
مدفوع نوزاد در 24 ساعت اولیه سیاه رنگ و چسبنده است و ممکن است تا پنج روز بعد هم چنين دفعي ادامه داشته باشد. از طرف ديگر، ممکن است نوزاد بعد از هر بار شیر خوردن دفع داشته باشد يا كمتر از اين ميزان پوشكش را كثيف كند اما اگر نوزاد تا 24 ساعت بعد از تولد دفع نداشت حتما به پزشک مراجعه کنید.
پوسته ریزی پوست سر
اگر چه منظره زيبايي ندارد اختلالي شايع و بي خطر است. ممكن است كودك شما مختصري پوسته خشك شبيه شوره سر داشته باشد و يا ممكن است در مواردي اين پوسته ريزي شديد بوده و پوسته ها كاملا ضخيم، چرب و زرد رنگ باشند و يا حالت كبره داشته باشند.
اين اختلال ممكن است بين دو هفتگي تا سه ماهگي ديده شود و معمولا بعد از چندين ماه خود بخود بر طرف مي گردد و به نظر مي رسد كه بعد از ۶ تا ۷ ماهگي ديده نمي شود . علت ايجاد اين پوسته ها آنست كه غدد سباسه موجود در پوست سر بيش از حد چربي ترشح مي كنند و اين چربي ها تبديل به پوسته هايي خشك مي شوند و مي ريزند .
براي برداشتن پوسته ها بهترين راه آنست كه دوبار در هفته روغن هاي مخصوص كودك يا روغن هاي گياهي مانند روغن زيتون را روي سر كودك بماليد و ۱۵ دقيقه صبر كنيد سپس موهاي او را شانه كنيد تا پوسته ها بريزند. سپس سر او را با يك شامپو ملايم مخصوص بچه بشوييد . بعضي از پزشكان توصيه مي كنند كه شامپو را به مدت ۲۰ دقيقه روي سر كودك نگهداريد (و يا تا وقتي كه بچه مي تواند تحمل كند) و سپس سر او را با يك پارچه يا حوله نرم ماساژ دهيد.
اين اختلال رفته رفته بطور خودبخود از بين مي رود ولي اگر اين حالت تا چندين ماه ادامه يافت و يا شدت پيدا كرد و به ساير قسمت هاي بدن انتشار يافت، با يك متخصص اطفال مشورت كنيد. ممكن است پزشك يك شامپوي دارويي تجويز كند.
آروغ زدن
هنگام شیر خوردن مقداری هوای اضافی همراه با مکیدن وارد شکم نوزاد شده که باعث می شود احساس سیری کرده و شیر کمتری بخورد و گاهی باعث دل درد می شود . می توانید نوزاد را با یک دست نگه دارید و با دست دیگر پشت او را ماساژ ، با قرار دادن او روی شانه هایتان، پشت رو خواباندن او روی پاهایتان و یا نشاندن نوزاد ، به او کمک کنید که آروغ بزند و هوای اضافی را از بدن خود خارج کند . اگر می خواهید در حالت نشسته این کار را انجام دهید او را به جلو خم کنید و با دست دیگرتان سرش را نگه دارید البته این روش برای نوزادی است که می تواند بنشیند و روی نوزاد تازه متولد شده نمی توانید امتحان کنید.
حساسیت پوستی نوزاد
بسیاری از نوزادان جوش های سفید ریزی به نام میلیا روی بینی و چانه می زنند که عامل آن کم کاری غدد نارس روغنی است. این جوش ها ظرف چند هفته به خودی خود از بین می روند و لازم نیست آنها را فشار دهید . همچنین نوزادان ممکن است جوش نوزاد بزنند که عامل آن هورمون های مادر است که هنوز در بدن او در جریان هستند . تنها راه معالجه آن این است که آن ناحیه را با آب 2 یا 3 بار در روز بشویید و خشک کنید . این جوش ها ظرف چند ماه از بین می روند و جای آنها باقی نمی ماند.
خواب نوزاد
نوزاد را هنگامی که خواب آلود ولی هنوز بیدار است به پشت درون گهواره اش بخوابانید . اگر به سرعت به خواب فرو نرفت ، نگران نشوید . اگر شروع به گریه کرد او را در آغوش گرفته و کمی تکان دهید، ولی هنگامی که آرام گرفت او را قبل از اینکه به خواب رود در گهواره قرار دهید . هنگامی که او برای خوردن شیر نیمه شبش بیدار می شود، فقط یک چراغ با نور ملایمی را روشن کنید و شیردهی را سریع انجام دهید . اگر این کار را برای نوزاد طولانی و لذت آور کنید، ممکن است او تعداد دفعات بیشتری در شب بیدار شود . اگر شیر خوردن برایش بسیار مهیج شود ، ممکن است به سختی دوباره به خواب فرو رود . نوزاد را به شکم نخوابانید بهتر است نوزاد را به پهلو و پشت بخوابانید زیرا ممکن است دچار سندروم مرگ ناگهانی در خواب شود . نوزاد در هفته اول 17 تا 18 ساعت در روز می خوابد بنابراین از خواب زیاد او نترسید زیرا طبیعی است و به تدریج کاهش می یابد.
تمیز کردن بینی نوزاد
به دلیل نازکی مجرای بینی و ذرات معلق در هوا بینی نوزاد گرفته و شیر خوردن برای او سخت می شود . برای تمیز کردن بینی نوزاد به وسیله یک دستمال نوک بینی را بالا گرفته و قطره یا اسپری بینی را طبق نظر پزشک در یکی از سوراخ های بینی ریخته و پس از چند ثانیه به وسیله پوآر بینی را به آهستگی تمیز کنید و همین کار را برای طرف دیگر هم تکرار کنید . برای جلوگیری از گرفتگی بینی نیز هر چند ساعتی یکبار بخور سرد روشن کرده و زاویه قرارگیری سر نسبت به بدن را بیشتر نمایید.
دیر یا زود شدن واکسن نوزاد
تزریق به موقع واکسن به نوزاد اهمیت زیادی دارد و نباید خیلی زودتر یا دیرتر از زمان تعیین شده واکسن لازم را تزریق کرد، زیرا تزریق زودتر از موعد ، اثرات منفی بر روی نوزاد خواهد گذاشت و تزریق دیرتر از موعد نیز از اثرات واکسن به طور قابل ملاحظه ای کم می کند و بهتر است سر وقت واکسن را تزریق کنید. اما یکی دو روز دیرتر یا زودتر چندان تاثیری بر آنتی بادی هایی که ساخته می شود ندارد .
نشستن نوزاد
نشاندن نوزاد تا قبل از 6 ماهگی به دلیل داشتن بدنی نرم ممکن است به مفاصل و ستون فقرات آسیب جدی وارد کند معمولا بهتر است نوزاد را بعد از 6 ماهگی به کمک والدین نشاند و بعد از مدتی خود او می تواند بنشیند .
گردن نوزاد
هنگام بغل کردن و خواباندن و هنگامی که در آغوشتان قرار دارد گردن و سر او را با دقت نگه دارید البته بیش از حد هم او را محکم نگیرید زیرا نوزاد برای حرکت نیاز به فضا دارد . موقع حمام كردن نوزاد هم به چینهای پشت گردن او توجه كنید و با دقت آنها را بشویید.
زانوها و آرنجهایش آسیب نبیند
زمانی که نوزاد شروع به خزیدن و چهار دست و پا راه رفتن می کند آرنج و زانوهایش رو زمین کشیده می شود بهترین كار این است كه در این زمان كمی روغن ملایم بچه یا وازلین روی آرنجها و زانوهای نینی بمالید تا موقع حركت كردن پوستش آسیب نبیند .