مراحل ساخت زیور آلات سنتی و قدیمی

زیور آلات سنتی و قدیمی  : برش و حالت دادن اوليه: ابتدا ورق يا مفتول را از جنس برنج يا مسي انتخاب كرده و آن را در اندازه مورد نظر برش ميدهيم . بعد براي اينكه نرم شود آنرا حرارت ميدهيم اين عمل باعث استفاده راحت تر مشود . با باد دادن سيم ها را در طرح هاي دو لايه وسه لايه به آنها شكلهاي زيبايي بدهيم و با استفاده از ميخ به آن حالت مي بخشيم

روش جوشكاري : در اين مرحله جوشها رادر اندازه هاي مختلف از جنس (برنج ، مس ) انتخاب ميكنيم . قبل از اين كار جوش را زير دستگاه نورد قرار داده تاكاملا نازك شود و به وسيله قيچي آن را به قطعات ريز برش ميدهيم. وقتي كه محل اتصال مفتول و ورق را تعيين كرديم جوش را داخل آب تنه كاه ميگذاريم و بعد محل اتصال را جوش ميكنيم.

روش درست كردن آب تنه كاه : ظرف كوچكي را تقريبا پر آب ميكنيم و يك چهارم ظرفيت ظرف را پودر تنه كاه ميريزيم وآن را روي چراغ گاز حرارت ميدهيم تا كاملا حل شود .ميزان حرارت بستگي به كوچكي و بزرگي و نازكي كار دارد، برای اين کار نيش شعله کش را عوض کرده و از نيش با حرارات کم یا زياد استفاده کرده و محل اتصال مفتول و ورق را آنقذر حرارت ميدهيم تاسرخ شود و جوش جمع شود و به شكل توپك كوچك در آيد . بعد براي روانتر شدن و بهتر جوش خوردن مقدار كمي پودر تنه كاه را روي محل اتصال ميريزيم .بعد اين عمل ديگر اجزا نيز جوش ميكنيم.

فرز كاري : دراين مرحله قطعات جوش داده و آماده رابه هم وصل مي كنيم و كارهاي آماده را با فرز كار و سوهان و سمباده كشي تينر ميكنيم وجاهاي جوش واضافه هاي كار را به وسيله ميني فرز و فرز ميكشيم. اين كار را براي برطرف كردن لكه ها در حين جوشكاري انجام مي دهيم .

زير سازي: بعد از فرز كاري كار، ميتوان با زيرسازي تمام سياهي واضافه هاي تنه كا را از بين برد . براي اين كار ابتدا به وسيله ذاغاب كه شامل جوهر نمك يا جوهر گوگرد رقيق شده است كار ها راتينر ميكنيم ، روش كار اين است كه فلز را مفداري حرارت ميدهيم تاگرم شود وبعد داخل محلول ذاغاب مي گذاريم ويه مدت پنج الي 10 دقيقه بستگي به تينري و كثيفي كرا ونوع فلز دارد بعدكار را از داخل ذاغاب خارج مي كنيم وفورا آن را داخل آب مي گذاريم وبعد ميتوان پس از خارج كردن كار آن راپرس كاري كردوبه وسيله يك فرچه مخصوص آن را خشك ميكنيم .

آبكاري : در دو روش دست ودستگاه انجام ميشود . آبكاري برنجه فقط مخصوص فلز برنج است وبه وسيله اسيدسور لفوريك ( تيزاب سلطاني ) درست ميشود .كه ابتدا كار آماده شده را به تكه اي سيم مي بنديم وداخل محلول تيزاب به مدت حدودا پنج ثانيه قرار هدهيم و فورا آنرا بيرون آورده وداخل آب و بعد داخل خاك اره (آرد مشار ) مي گذاريم تا كاملا اجزا وسوراخهاي آن خشك شود . خاك اره باعث براق شدن كار ميشود .روش آبكار ي طلا و نقره: براي درست كردن آب نقره ويا طلا ابتدا فلزرا با اسيد سولفوريك را ذاخل يك بشر(ظرف آزمايشگاهي) حرارت ميدهيم تا تمام ناخالصي هاي فلز از بين رفته وكاملا پاك شود و بعد با آب سيانور به ازاي هر نيم ليتر آب مقطر يك مثقال سيانور ويك مثقال فلز ميگذاريم وبعد از اينكه با هم مخلوط شدند به مدت 24 ساعت نگه ميداريم تا كاملا مواد جذب هم شوند وبعد مورد استفاده قرارمي دهيم، براي آبكاري طلا وتقره ابتدا آب نقره وطلا راداخل يك ظرف استيل ميريزيم و كمي گرم ميكنيم وبعد كار راداخل آن ميگذاريم و تكان ميدهيم تا كار كاملا آب بگيرد و بعد خارج كرده و برس كاري ميكنيم و يك بار ديگر كار را داخل آب نقره سرد ميگذاريم و تكان ميدهيم و بلافاصله در ميآوريم و داخل خاك اره ميگذاريم تا براق وخشك شود.

مرحله نگين كاري: بعد از آبكاري نوبت به نگين كاري ميرسد كه نگين را به وسيله چنگك باچسب به محل مورد نظر چسب ميكنيم. شيي آماده استفاده است .

زیورآلات سنتی و قدیمی امروز در نقاط بسیاری از دنیا چشم بینندگان را خیره می کند . آثار هنری بسیار ارزشمند و گرانبهائی كه امروزه موزه های معتبر داخلی و خارجی و مجموعه های خصوصی كلكسیونر های معروف دنیا را در سراسر جهان زینت بخشیده است، بیان گر این حقیقت می باشد كه طلاسازان و جواهرسازان ایرانی در ادوار مختلف تاریخی چه پیش از اسلام و چه بعد از آن در ساختن اشیاء تزئینی و زیور آلات گرانبها، از مهارت خارق العاده ای برخوردار بوده اند و امروزه هر بیننده ای كه آنها را در موزه های معروف بین المللی مشاهده می نماید، خلاقیت و توانمندی حیرت برانگیز سازندگان ایرانی این اشیاء را تحسین می كند.

مجسمه مشهور بز بال دار، جام طلای افسانه زندگی، جام طلای مارلیك و ده ها اثر تاریخی دیگر اصیل ترین اسناد تاریخ فرهنگی و هنری صنعت گران ایرانی در گذرگاه زمان و كارنامه درخشان پیشینیان ما به شمار می روند.

انسان کهن در ابتدا برای زینت و آراستگی خود از نشانه هایی كه از طبیعت الگو برداری كرده بود كمك می گرفت. اعتقاد بر این است كه در ابتدا مردان خود را می آراستند و با رنگ كردن بدن و یا مجروح كردن خود به شكل های متفاوت جلب توجه می كردند. مجروح كردن بدن در مردان برای تزیین یك امر عادی بوده و گاهی میزان جراحت ها باعث مرگ می شده است. شكافتن پوست و رنگ كردن آن، خالكوبی و… هنوز هم در بین مردان رایج تر از زنان است.
لباس در ابتدا برای تزیین استفاده می شد، به جای نقوشی كه برای یك عمر بر بدن نقش بسته بود با استفاده از تن پوش های رنگی، تنوع پیدا كرده و شكل های متفاوتی به آن می دادند.
در بین آراستنی ها هر چه اهمیت پیدا می كرد شكلی به آن داده شده و در قسمت های مختلف بدن مورد استفاده قرار می گرفت. از استخوان حیواناتی كه صید می شدند و تأمین كننده غذا بودند تا گیاهان و سنگ ها و… در تزیین بدن استفاده می شد.
تحقیقات باستان شناسی حاكی از آن است كه نخستین زیورهای مورد استفاده بشر دندان ها و پنجه های حیواناتی بوده كه صید می كرده است. این قطعه های كشف شده با یك رشته لیف طبیعی به هم متصل می شدند و تشكیل مجموعه ای بدیع را می دادند كه بسیار زیبا جلوه می كردند.

قدیمی ترین زیورآلاتی كه توسط انسان مورد استفاده قرار می گرفته صدفهایی است كه به صورت مصنوعی در آنها سوراخ هایی ایجاد شده است و در غارواقع در شرق مراكش یافت شده است. تاریخ دقیق این صدف ها هنوز مشخص نیست؛ اما به گفته باستان شناسان این صدف های سوراخ شده احتمالا مربوط به 110 هزار سال قبل است.

پیش از این قدیمی ترین زیورآلات انسان كه به دست آمده بود 82 هزار سال قدمت داشته است. این در حالی است كه قدیمی ترین زیورآلاتی كه تاریخ دقیق آنها تعیین شده است مربوط به 41 صدف سوراخ شده با قدمت 72 هزار سال هستند.

هزاران سال زندگی با سنگ و شكل دادن قطعات سنگی به انسان آموخته بود مقاومت سنگها متفاوت است. شاید سرسختی در انواع سنگ ها بیشتر توجه انسان را به خود جلب می كرد و به دلیل این نگرش انسان به طبیعت، همراه داشتن این قطعات سرسخت را یاوری برای مقاومت خود در برابر ناملایمات طبیعت می دانست. با شناخت تفاوت در مقاومت و پایداری و حرارت دادن این قطعات فلزات كشف شدند و در این میان شناخت فلزات كمك بزرگی برای تغییر رویه زندگی بشر داشت.

با پیدایش زیورهای فلزی و به كارگیری طلا، نقره و سنگ های قیمتی، این زیورها بیشتر در ساخت گردنبندها و تاج های سلطنتی، دستبند ها، ادوات جنگی پادشاهان، لباس ها و نیم تاج های زنانه برای بزرگان مورد استفاده قرار گرفت.

فرهنگ و تمدن ماد را می توان پیشگام سبك های هنری دانست، با تشكیل امپراطوری هخامنشی، روند نزدیكی فرهنگ ها و تمدن های شرق باستان به نقطه عطف خود رسید
همانند روزگار معاصر طلا، جواهرات و زیورآلات مختلف در روزگاران گذشته بیشتر به منظور كسب حیثیت و اعتبار اجتماعی، ارضای نیازهای روحی و غریزی، تزیین اندام های مختلف بدن و انجام مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است.

از بررسی نقاشی هایی كه قدمت آنها به ده ها هزار سال قبل می رسد و انسان های نخستین بر روی دیوارهای غارها ترسیم كرده اند معلوم می شود كه آنها زیورآلات را به كار می برده اند، زیرا در این نقاشی ها افراد با اشیائی مانند گردنبند و دستبند آراسته شده اند.

در ایران باستان لباس یک ایرانی متشخص، مزیّن به گردن بند و بازوبند بوده و فرد، دشنه ای نیز در زیر لباس به همراه داشته است. مردها گردن بندی برگردن داشتند که عموماً از جنس فلز بوده است. دست بندهایی نیز استفاده می شد، مثلاً با نقش دو شیر در حال بلعیدن دو قوچ، یا دو پرنده شکاری اما ساخت زیورآلات در ایران از دوره مادها و از هزاره دوم پیش از میلاد مرسوم و متداول بوده است.

ساخت زیورآلات یکی از مشاغل هنری و پر زحمت است.

.کاربرد نقره در ساخت زيور الات بيشتر از طلا است . استفاده از زيور الات سنتی علاوه بر جنبه زيباشناسی ريشه آئينی دارد . انسانها در زمانهای دور چون خود را در مقابل ناملايمات طبيعت ناتوان می ديدند ؛ برای رفع و مبارزه با اين ناملايمات متوسل به پوشيدن و نصب زيورهای گوناگون به خود و محل زندگی می شدند و بدين وسيله به روح و روان خود آرامش می دادند .حتی امروزه بعضی از سنگها و زيور ها با نامهای خاص سنتی در بين مردم شناخته شده است زيور آلات سنتي هميشه در بين بوميان هر منطقه جاذبه خاصي داشته و هر منطقه بر اساس شيوه زندگي و مفاهيم فرهنگي نوعي زيورآلات را براي خود توليد مي كند . بطوری که جزء لاينفک پوشاک زنان بومی است .در زندگی مدرن امروز زيورالات با طرحهای جديدونو در بين مردم رواج فراوان پيداکرده است نيز در بازازهاي جهاني جايگاه خاصي را به خود اختصاص داد

منبع : صداوسیمای استان اصفهان