سینمای صهیونیسم

سینمای صهیونیسم

در میان آثار سینمایی و تلویزیونی، شماری از فیلم ها مربوط به قوم یهود، یهودیت و صهیونیسم است. این آثار را می توان به دو دسته ی اصلی تقسیم کرد:

دسته ی نخست، آثاری را تشکیل می دهند که مضمون اصلی آن ها در جهت تبیین اندیشه و نگرش یهودیت یا صهیونیسم هستند و معمولاً به طور مستقیم به این مسئله می پردازند.

دسته ی دوم شامل آثاری می شود که در مضمون خود محتوایی مطابق با نگرش صهیونیستی یا برخی از اندیشه ها و اسطوره های یهودی دارند. به دیگر سخن، این دسته از آثار بی آن که تصریحی به مسئله صهیونیسم و یهود داشته باشند، محتوایی صهیونیستی را به تصویر می کشند.

با این تقسیم بندی، دسته ی دوم شامل آثار بسیاری می شود که در حوزه های مختلف دینی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نگرشی مطابق اندیشه ی صهیونیسم دارند؛ اما آن چه در این بخش می آید فقط دسته ی نخست است.
گروه نخست از فیلم ها، مظلومیت قوم یهود را در طول تاریخ به تصویر می کشند. در این آثار، یهودیان در دوره های پیشین یا معاصر، همواره زندگی اسف باری دارند و از جانب مردم و دولت ها مورد ظلم و ستم قرار می گیرند. نشان دادن آوارگی تاریخی قوم نیز یکی از دست آویزهای اصلی در این گونه فیلم ها است. آثار این گروه در قالب داستان های تاریخی و کهن به مظلومیت های قومی یهود می پردازند. فیلم هایی همچون « ده فرمان » ، « بن هور » ، « سامسون و دلیله » و انیمیشن « شاهزاده ی مصر » نمونه هایی برای این گروه به شمار می رود.

گروه دوم از فیلم های مرتبط با یهودیت، آثاری هستند که مظلومیت یهودیان را در زمان جنگ جهانی دوم یا دوران معاصر به تصویر می کشند. یکی از نمونه های این گروه، مجموعه فیلم های هشت قسمتی « هری پاتر »  است. شخصیت داستانی هری پاتر، با الگوی اسطوره ای یهودی مطابقت دارد. او بارها از جانب خانواده ی ناتنی اش که با آن ها زندگی می کند، ستم می بیند. وی فردی فوق العاده باهوش است که در تمام اتفاقات به نحوی ماجرا را با همین زیرکی حل می کند. در دنیای مجموعه فیلم های هری پاتر، انسان های معمولی « مشنگ » یا « مُگُل » خوانده می شوند و جادوگرها ( یهودیان ) خون و نسل برتر دارند. مهم ترین مکان برای جادوگرها مدرسه ای به نام « هاکوارتز » است که بنایی همچون معابد و عبادتگاه دارد که به نوعی همان « معبد سلیمان » است.

ناگفته نماند که مجموعه کتاب های هری پاتر تا ژوئن سال ۲۰۱۱ م در حدود ۴۵۰ میلیون نسخه فروش داشته و به ۶۷ زبان دنیا ترجمه شده است و سود تجاری هری پاتر بیش از ۱۵ میلیارد دلار برآورد می شود. هم چنین مجموعه فیلم های هری پاتر بیش از ۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار فروش داشته است. دلیل این فروشِ فوق العاده و توجه شرکت های مختلف را باید اندیشه ی غالب بر این مجموعه جست و جو کرد.
فهرست شیندلر، اثر مشهوری درباره هولوکاست است و مجموعه ای از مظلومیت های یهودیان در زمان جنگ جهانی دوم و ظلم های آلمان نازی به آن ها را به تصویر می کشد. فیلم تصاویر و وقایع تکان دهنده ای از کشتار یهودیان را در خود دارد. آلمان ها در این فیلم، یهودیان را به مثابه ی یک حیوان یا پست تر از آن محسوب می کنند.
در فیلم « قرارداد شرافتمندانه » اوج نفرت مردم جهان از یهودیان و ظلم های مردم به آنان دیده می شود. در فیلم، دلیل دشمنی مردم با یهودیان، برتر بودن آنان بر سایر اقوام بیان می شود. شخصیت اصلی داستان، اعتقاد دارد، قوم یهود برای رسیدن به جایگاه واقعی اش ( کشور مستقل ) باید این مصائب را تحمل کند. افزون بر آثار یاد شده، فیلم های « پیانیست » ، « ویولون زن روی بام » ، « افراد ایکس » ، « متولد نشده »  و انیمیشن « والس با بشیر »  نیز مظلومیت های یهودیان را در قالب داستان های گوناگون به تصویر می کشند.
گروه سوم از فیلم های مرتبط با این موضوع، مسئله « سرزمین موعود » را تبیین می کنند. یهودیان که از نسل حضرت یعقوب (علیه السلام) به شمار می روند، به این علت که فلسطین را ملک پدری و اجدادی خود می پندارند آن را « سرزمین موعود » خودشان می دانند.

فیلم های این گروه، در پی تبیین اهمیت « سرزمین موعود » به عنوان یگانه جایگاه دارای اهمیت برای یهودیان و تعیین کشور فلسطین به عنوان مصداق آن هستند. فیلم های « ده فرمان » ، « جنگ سینا » ،  « لطفاً نامم را نجوا کن » ،  « شمشیر در صحرا »  و انیمیشن « فرار مرغی »  نمونه هایی برای این گروه به شمار می روند.
گروه چهارم یکی از بنیادی ترین اندیشه های یهودیت مبنی بر برگزیده بودن قوم یهود را تبیین می کنند. این امر یکی از سه دست آویز دینی صهیونیسم برای اهدافش است. این سه نکته عبارت است از :

۱. وعده ی الهی خدای اسرائیل به قوم گزیده ی خود، مبنی بر این که « سرزمین مقدس » برای آنان خواهد بود. ۲۰ اعتقاد به این که « قوم برگزیده ی خدا » یهودیان هستند. ۳. ایده ی  مسیح نجات بخش.
اندیشه ی برگزیدگی همواره در تاریخ قوم یهود مطرح بوده و یهودیان بسته به دیدگاهشان در این مسئله، رویکردی انحصار گرایانه یا توأم با تساهل و تسامح در برابر پیروان سایر ادیان در پیش گرفته اند. برداشت های مختلفی از مفهوم برگزیدگی، بیان شده : ۱. برگزیدگی به مثابه ی تفوق و برتری قوم یهود؛ ۲. برگزیدگی به مثابه ی تکلیف و مسئولیت دینی؛ ۳. برگزیدگی به مثابه ی سری از اسرار الهی و یک امر ربانی و ملکوتی؛ ۴. برگزیدگی به مثابه ی حکم ازلی؛ ۵. برگزیدگی به مثابه ی موهبت الهی. این اندیشه در فیلم هایی نظیر « ده فرمان » ، « قرار داد شرافتمندانه » ، « بیگانه ای در میان ما » ،« کن لا یمل در تل آویو » ، مجموعه فیلم های « افراد ایکس » ، « مهیای جهنم »  و انیمیشن « شاهزاده ی مصر » دیده می شود. این آثار در قالب داستان خود در تبیین ویژگی هایی برای یهودیان می کوشند که آنان را از دیگر اقوام برتر می نماید.
گروه پنجم از آثار مرتبط با این موضوع شامل فیلم هایی می شود که در پی تبلیغ و تبیین صهیونیسم است. در این فیلم ها در قالب های گوناگون سعی می شود، صهیونیسم، اندیشه و جریانی برتر و تنها راه نجات معرفی شود. داستان فیلم « اکسدوس »  در سال ۱۹۴۶ م در قبرس رخ می دهد. فیلم، زندگی پرستار بیوه ای را در امریکا به نام « کاترین » روایت می کند که با یک دختر یهودی به نام « کارن » آشنا می شود. کارن والدینش را در جریان جنگ جهانی دوم گم کرده است. کارتین سعی می کند کارن را با خود به امریکا ببرد؛ ولی دختر جوان با این خواسته مخالفت می کند و قصد دارد برای یافتن والدینش به فلسطین برود. در این میان کارن با جوانی یهودی به نام « داف لاندو » آشنا می شود. پدر و مادر داف نیز در اردوگاه های آشویتس کشته شده اند. در نهایت هر سه به فلسطین می روند. کاترین رفته رفته با افکار و عقاید صهیونیستی آشنا و به آن علاقه مند و به تدریج صهیونیست می شود. او پس از مدتی برای جنگ با مسلمانان به ارتش می پیوندند. این فیلم صهیونیسم را اندیشه ای معرفی می کند که مخاطبان خود را جذب می کند و اگر فردی حتی از ملیت دیگر، با این ایدئولوژی آشنا شود، جذب آن می شود. یهودیت تبلیغ ندارد؛ زیرا یهودیان دین خود را نعمتی الهی می دانند که مخصوص نژاد بنی اسرائیل است؛ به همین دلیل، یهودیان معمولاً مردم را به صهیونیسم دعوت می کنند  و این فیلم نمونه ای را برای جذب افراد به صهیونیسم نشان می دهد.
سه گانه ی « ماتریکس » و انیمیشن « انیماتریکس » داستانی آخر الزمانی را روایت می کنند. انسان ها گرفتار اهریمنی به نام « هوش مصنوعی » شده اند که بدن آنها را به عنوان منبع انرژی استفاده می کند و ذهن آنان را در برنامه ای رایانه ای به نام « ماتریکس » نگه می دارد می کند. تنها گروهی از انسان ها از این سلطه خارج هستند و از همین مرکز با ماشین ها مقابله می کنند. این شهر « زایان » یا « صهیون » نام دارد که آخرین شهر و سنگر دفاعی بشر محسوب می شود. می توان گفت فیلم تنها راه نجات و محل امن را « صهیونیسم » می داند.
فیلم « لژیون » هم مضمونی مشابه را دنبال می کند. فیلم، داستانی آخر الزمانی دارد و زمانی را به تصویر می کشد که فساد، تمام کره ی زمین را فراگرفته است و به زودی عذاب الهی بر مردم نازل خواهد شد. پس از آن که حمله ی حشرات به عنوان بخش اول عذاب آغاز می شود و تمام سازمان های دولتی و امکانات شهری مختل می شود، رادیو این جریان را مخابره می کند و اعلام می دارد تنها برخی شهرها و مکان ها به عنوان اولین جبهه های مقابله با انقراض نسل بشر اقدام کرده اند. در میان این نام ها دو عنوان « لاس وگاس » و « زایان » قابل توجه است. جالب توجه است که اولین مراکز دفاع در برابر نابودی نسل بشر ، لاس وگاس به عنوان مرکز قمار و هوس رانی در جهان و زایان یا همان « صهیون » هستند.
گروه ششم از آثار را فیلم هایی تشکیل می دهند که داستانی در سرزمین های اشغالی فلسطین را روایت می کنند. این آثار که داستان های گوناگونی دارند، علاوه بر این که به برخی جریان های سیاسی و نظامی به نفع صهیونیسم می پردازند، سعی در تبیین مفهوم کشور مستقل یهودی دارند. و به دیگر سخن مهم ترین کارکرد و هدف این فیلم ها را می توان در جهت اثبات کشور جعلی اسرائیل دانست. اکران این آثار در کشورهای مختلف غربی و شرقی توهم وجود کشور مستقل یهودی را تقویت می کند و باعث تثبیت آن در اذهان می شود. فیلم هایی نظیر « پرونده ی اورشلیم » ،  « مرد بعدی » ، « عملیات رعد » ،  « حمله به انتبه » ، « پیروزی در انتبه » ، « رزباد » و « یکشنبه ی سیاه »  را می توان در این گروه دسته بندی کرد.
گروه آخر از آثار مرتبط با یهودیت و صهیونیسم از جهت مضمون در مقابل گروه های قبلی قرار دارند. در این آثار، واقعیت هایی از رذالت های یهودیان و صهیونیست ها در کشورهای مختلف به تصویر کشیده می شود. ممکن است این سوال در این بخش برای مخاطب مطرح شود که چگونه امکان دارد با وجود سلطه ی رسانه ای و سینمایی صهیونیسم، فیلم های علیه آنان تولید و اکران شود؟ این امر پاسخ روشنی دارد که در سه قسمت بیان می کنیم. نخست آنکه بسیاری از این فیلم ها اگرچه به نوعی نقد یهودیان و صهیونیسم به شمار می روند اما مطالبی را مطرح می کنند که ارزش سیاسی مهمی ندارند و لطمه ای ویژه نمی زند یا اگر رذیله ای بزرگ برای یهودیان نشان می دهند در داستان مطالبی به نفع یهودیان نیز دارند و آسیب به نوعی خنثی می شود. دوم آنکه این فیلم ها در دریایی از آثار موافق با نگرش صهیونیستی پاسخ داده می شود. سوم آنکه صهیونیست ها در برابر آثار مخالف، تمام توان را به کار می گیرند تا آن فیلم را از درجه ی اهمیت ساقط کنند و جلوی اکران وسیع آن را بگیرند.
یکی از این آثار نمایش نامه ی « تاجر ونیزی » نوشته ی « شکسپیر »  است. این نمایش نامه، منبع اقتباس برای حدود بیست اثر سینمایی و تلویزیونی با همین نام است که سه مورد شاخص آن در بخش فیلم های پایان نوشتار آمده است. یکی از دو داستان فیلم، مربوط به قرض یک تاجر ونیز یبرای کمک به دوست خود و تهیه ی مقدمات عروسی وی است. وی یک یهودی قرض می گیرد و در مقابل، سندی به او می دهد که در صورت تأخیر پرداخت در موعد مقرر، مقداری از گوشت بدن خود را، از هر قسمتی که طلبکار مایل باشد، به عنوان جریمه به او بدهد. وی بر حسب تصادف از عهده ی پرداخت بدهی خود بر نمی آید، کار به دادگاه کشیده می شود و در آنجا در نهایت نجات می یابد و یهودی محکوم می شود.
فرد یهودی در این داستان، فردی رباخوار و طماع است و شخصیتی بسیار منفی دارد. به همین دلیل، زمانی که نمایش نامه برای اولین بار روی صحنه رفت، یهودیان انگلستان به گونه ای با این جریان مقابله کردند که نمایش آن به کلی ممنوع شد.

ناگفته نماند که فیلم در خلال داستان های موازی خود، مظلومیت یهودیان را به علت زندگی در گتوها و ظلم های مسیحیان بر آنان نیز به تصویر می کشد. فیلم « مصیبت مسیح » نمونه ای دیگر برای این گروه است که واقعیت تاریخی ظلم یهودیان به حضرت مسیح علیه السلام و اهداف ددمنشانه ی آنان را به تصویر می کشد.
این فیلم، پر فروش ترین فیلم به زبان غیر انگلیسی است که تاکنون ساخته شده و به دلیل مضمون واقع گرایانه درباره رذالت یهودیان، جنجال های فراوانی را به دنبال داشته است. این فیلم به گفته ی برخی صاحب نظران، رابطه ی مسیحیان و یهودیان، جهان را که در حال بهبود بود دوباره تیره کرد. در سال ۲۰۰۴ م از بیم حمله ی گروه های مذهبی تندرو به کارگردان فیلم باعث شد که یک تیم حفاظتی برای مراقبت از وی شروع به فعالیت کنند. هم چنین این فیلم برای اکران در سینماهای مختلف جهان با مشکلاتی رو به رو شد و در بعضی کشورها اجازه ی نمایش به این فیلم داده نشد. جوامع یهودی، « مل گیبسون »  کارگردان فیلم را به دلیل داشتن نگرش ضد یهودیت در فیلم متهم کردند. این فیلم در ایتالیا در روز عید پاک به نمایش در آمد که از آن استقبال شد. در فرانسه با وجود شکایت یهودیان علیه آن، فیلم به نمایش درآمد. بیش ترین استقبال از این فیلم در کشورهای مسلمان بود و توانست در سینماهای سوریه، مصر و لبنان رکورد فروش را بشکند. علاوه بر این آثار، در فیلم های « ارباب جنگ » ، « بیست و پنجمین ساعت » و « قاپ زنی » هم نکاتی در نقد یهودیان دیده می شود.

منبع:تبیان سمنان