درس ششم : استفاده از مداد برای طراحی سایه روشن

طراحی سایه روشن : طراحي “ليت” ؛ استفاده از مداد براي سايه روشن

سايه روشن، جنسيت يا بافت اشياء ؛ سايه روشن، ارزش خطي

تفكيك سايه روشن

مشاهده دقيق سايه و نور و تعيين مرز بندي بين نقاط تيره و روشن، نقطه آغاز تفاوت ديدگاه يك طراح و يك فرد عادي است. شما حتي در ساعات مختلف و در حين انجام كارهاي روزمره نيز بايد به بررسي وضعيت نور و سايه در اشياي اطراف خود بپردازيد و از اين راه حافظه و ديدگاه خود را وسعت ببخشيد.

استفاده از مداد براي سايه روشن

براي ايجاد سايه روشن بايستي حتماً تسلط و مهارت لازم را براي كنترل وسيله طراحي داشته باشيد. وسيله كار شما هر چه باشد با كمي تمرين اوليه مي توانيد شناخت لازم جهت شروع كار را به دست آوريد. يكي از شيوه هاي تسلط بر مداد براي سايه روشن استفاده از كادر يا محدوده است. تعدادي كادر در اندازه هاي مختلف بكشيد (اندازه ها از 4 سانتي متر بيشتر نباشد) با پهناي نوك مداد، سطح يكي از كادرها را به طور يكدست و كامل رنگ آميزي كنيد و دقت كنيد كه هيچ فاصله يا خلل و فرجي در سطح آن به وجود نيايد. در كادر ديگر، (مشابه تصوير (3 ـ 5) فشار دستتان بر مداد را بسيار كم و حساس كرده و خاكستري ملايم و كم رنگي به وجود آوريد. هر قدر به طرف پايين كار مي آييد بر فشار مداد بيفزاييد اما سطح خاكستري همچنان منظم باشد. در كادر ديگر مشابه همين تمرين را انجام دهيد. با اين تفاوت كه خاكستري روشن را از گوشه بالاي سمت چپ شروع كنيد، حركت دستتان مورب باشد و باز هم تأكيد مي كنيم كه هيچ فاصله و بي نظمي در تكرار و ترسيم نباشد. پهناي نوك مداد در اين مورد به شما بيشتر كمك مي كند. حركت دستتان در كادر سوم حالتي منحني خواهد داشت. همين حركت را به طور وارونه در كادر بعد تكرار كنيد و همچنان سعي كنيد كه تيرگي و روشني متغيري در سطح كار حاكم باشد.

در پنجمين كادر، حالتي گرد و مدور در حركت مداد ايجاد نماييد. حركت دستتان در اين مرحله فرمي شبيه خطهاي فرفري بسيار بسته و در هم ترسيم مي كند. خطوط در اينجا نه در كنار هم ،بلكه بر روي هم تكرار مي شوند بدون اينكه هيچ قسمتي سفيد يا خالي به نظر برسد. چنانچه اين تمرين با دقت و حوصله انجام گيرد، سايه بسيار لطيف و حساسي به وجود مي آيد كه در بسياري از موارد كاربرد و استفاده دارد. فشار نوك مداد بر سطح كاغذ بسيار نرم و آرام است. به عنوان تمرين هم از نوك مداد و هم از پهناي آن استفاده نماييد.

مدلي ساده بارنگ روشن و سطوح صاف و يك دست انتخاب كنيد. (مثل تخم مرغ، سيب، توپ سفيد و…) مدل را برسطح سفيد در حالتي قرار دهيد كه نور و سايه هر دو بر روي آن قابل مشاهده باشد.

ابتدا طرح را كم رنگ بر روي كاغذ بكشيد. بهتر است اندازه طرح، كمي كوچكتر از سوژه اصلي باشد. سپس با سايش مداد بر روي كاغذ سطح خاكستري يك دست و كم رنگي به وجود آوريد. اين سطح خاكستري به تدريج بايد در قسمت هاي روشنتر محو شود. با مشاهده دقيق مدل، دوباره سطح خاكستري تيره تري را در قسمت هايي كه سايه هايي نسبتاً تيره دارند ايجاد نماييد. باز هم با كم كردن تدريجي اثر مداد، خاكستري اين مرحله را در خاكستري مرحله قبل حل كنيد. از آنجا كه در ابتدا گفتيم سوژه اي با رنگ روشن انتخاب كنيد، ممكن است كار شما در اين مرحله به پايان برسد. در غير اين صورت خاكستري هاي تيره تر را مرحله به مرحله به طرح اضافه كنيد تا تصوير تكميل شود.

نكات مهم: – از تيره كردن بيش از حد تصوير، به خصوص در مراحل اوليه كار، خودداري كنيد.

– هيچ گاه از درجه “سياه مطلق” مداد طراحي استفاده نكنيد. رنگ سياه طرح را از بين مي برد. به هنگام سايه زدن، از گوشه بالاي سمت چپ تصوير آغاز كرده و به تدريج در گوشه پايين سمت راست، طرح را به پايان برسانيد. براي جلوگيري از لكه هاي كثيف، سائيدگي و محو شدن اثر مداد، هميشه تكه اي كاغذ سفيد زير دست خود بگذاريد. مراقب آن باشيد كه بين درجات خاكستري “مرز مشخص و بريدگي” به وجود نيايد و خاكستريها به تدريج در هم حل شوند.

سايه روشن، جنسيت يا بافت اشياء

جنس يا بافت اشياي متفاوت، گاهي باعث تفاوت فراواني در نحوه ترسيم سايه روشن مي شود. مثلاً وقتي مي خواهيد جنسيت فلز را در كنار تكه اي آجر يا چوب نشان دهيد، بايد مراقب باشيد كه هيچ كدام شبيه يكديگر نشوند. جنسيت فلز، انعكاسهاي فراواني از نور، سايه و رنگ اشياي اطراف را به خود مي گيرد و در نتيجه داراي تنوع خاكستري فراواني مي شود و رنگ و نور با شدت و تضاد در آن مشاهده مي گردد. اما اشيايي كه فرضاً از چوب ساخته شده اند، از اشياي اطراف خود تأثير چنداني نمي گيرند و نور و سايه خفه اي بر آنها حاكم مي شود. توجه كنيد:

وقتي سوژه شما جنسيت شيشه اي يا فلزي دارد، بايد انعكاسهاي براق آن را هم در نظر داشته باشيد. در اين مواقع از دو شيوه مي توانيد استفاده كنيد. يكي آنكه ابتدا قسمتهاي براق و بسيار روشن را در نظر داشته و جاي آن را خالي بگذاريد و سايه هاي اطراف آن نقاط را با خاكستريهاي بسيار روشن و ملايم بپوشانيد. روش دوم آن كه سراسر طرح را همان گونه كه هست سايه بزنيد. سپس با گوشه تمييز پاك كن، نقاطي را كه لازم است پاك كرده و بدين وسيله نور و برقهاي مورد نظر را در طرح به وجود آوريد. در اين روش بايد مراقب باشيد كه: پاك كن لكه هاي كثيف و تيره در قسمتهاي ديگر به وجود نياورد. در ايجاد نور به وسيله پاك كن زياده روي نشود. جهت و مسير حركت نور در همان جهتي باشد كه در مدل مشاهده مي كنيد (افقي، عمودي، منحني). چنانچه قصد ايجاد نورهاي متعدد در مدل را داريد (مثل انعكاس نور و برق در ظرفي شيشه اي) به ضربه هاي پاك كن و اندازه و حركت هر تكه نور تنوع دهيد تا يك نواخت نشوند. پس از اتمام كار، مجدداً طرح را با مدل مطابقت دهيد تا اگر لازم باشد حجم نورها را كمتر كرده يا در كنار آنها تيرگيهاي شديد تري به وجود آوريد.

سايه روشن، ارزش خطي

وقتي مشغول ترسيم سايه ها هستيد، طرح شما بايد حتماً كم رنگ باشد. اگر طرح را با خطوط پر رنگ ترسيم كنيد، در حالي كه به سايه اي كم رنگ احتياج است، نوعي عدم هماهنگي ميان سايه و طرح به وجود مي آيد. ليكن وقتي طرح را كم رنگ ترسيم كرديد، پس از اتمام سايه روشن بايد مرحله ارزش خطي را در طراحي انجام دهيد. يعني در قسمت هاي سايه خطوط تيره اي “هماهنگ و هم خانواده با سايه همان قسمت” ترسيم كنيد. اين كار در مرحله پاياني صورت مي گيرد و نوعي استحكام به طرح مي بخشد. باز هم بر اين مسأله تأ كيد مي شود كه ارزش خطي، تيره تر از رنگ سايه روشن نباشد.

تفكيك سايه روشن

از احجام ساده يكي را انتخاب كرده و طرحي ساده ترسيم كنيد. سايه هايي كه بر روي مدل مشاهده مي كنيد از روشن ترين تا تيره ترين درجه آن را به صورت تفكيك شده و قابل تشخيص از هم ترسيم كنيد. دقت كنيد كه خاكستريهاي مختلف به وسيله خط از هم جدا نشوند.